Multidisciplinary Digital Publishing Institute, znane szerzej pod akronimem MDPI, to jedno z największych i najszybciej rozwijających się wydawnictw naukowych na świecie, działające w modelu otwartego dostępu (open access).

Założone w 1996 roku w Bazylei w Szwajcarii, MDPI rozpoczęło swoją działalność jako niewielka inicjatywa, której celem była publikacja wyników badań z zakresu chemii. Pierwszym czasopismem wydanym przez MDPI był „Molecules”, który do dziś cieszy się dużym uznaniem wśród naukowców. Z biegiem lat, oferta wydawnicza znacznie się rozszerzyła i objęła dziesiątki dyscyplin – od nauk przyrodniczych i technicznych, przez nauki społeczne, aż po humanistykę.

MDPI powstało w odpowiedzi na potrzebę swobodnego dostępu do wyników badań naukowych bez barier subskrypcyjnych. Misją wydawnictwa jest ułatwienie szybkiego i powszechnego dostępu do wiedzy naukowej. Model otwartego dostępu zakłada, że wszelkie publikacje są dostępne bezpłatnie dla czytelników, przy jednoczesnym przeniesieniu kosztów publikacji na autorów (lub ich instytucje). Dzięki temu nawet naukowcy z krajów rozwijających się czy niezależni badacze mogą korzystać z zasobów naukowych bez konieczności opłacania kosztownych licencji.

Struktura wydawnictwa i liczba czasopism

Obecnie MDPI wydaje ponad 400 czasopism naukowych, w tym wiele o wysokim wskaźniku Impact Factor, nadawanym przez Journal Citation Reports firmy Clarivate. Czasopisma te obejmują szerokie spektrum tematyczne: od biologii molekularnej, medycyny i inżynierii, po zarządzanie, edukację czy nauki polityczne. Czasopisma takie jak Sustainability, International Journal of Environmental Research and Public Health (IJERPH), Sensors, Applied Sciences, czy Cancers należą do najbardziej rozpoznawalnych w swoich dziedzinach.

Wydawnictwo zatrudnia tysiące redaktorów naukowych, pracujących w różnych krajach i wspierających proces redakcyjny. System zarządzania publikacjami MDPI jest wysoce zautomatyzowany i zorganizowany wokół platformy editorial system, umożliwiającej autorom, recenzentom i redaktorom sprawną komunikację i zarządzanie dokumentami.

MDPI kładzie nacisk na szybki czas publikacji – przeciętny czas od złożenia manuskryptu do publikacji online wynosi około 35 dni. Choć niektórzy krytykują ten aspekt jako zbyt szybki, co rzekomo może obniżać jakość recenzji, to wielu autorów chwali MDPI za sprawność i przejrzystość procesu redakcyjnego. Recenzje są zazwyczaj realizowane w modelu single-blind lub double-blind, w zależności od czasopisma.

Kontrowersje, krytyka i reakcje środowiska naukowego

Mimo dynamicznego rozwoju i rosnącej popularności, mdpi nie jest wolne od kontrowersji. Krytycy zarzucają wydawnictwu tzw. „komercjalizację” nauki, polegającą na uzależnieniu jakości od możliwości finansowych autorów. Koszty publikacji (Article Processing Charges, APC) w MDPI są zróżnicowane i mogą wynosić od kilkuset do kilku tysięcy franków szwajcarskich, co stanowi istotną barierę dla wielu naukowców.

Niektóre instytucje akademickie wydały oficjalne ostrzeżenia lub rekomendacje wobec publikowania w czasopismach MDPI, wskazując na ryzyko związane z tzw. „predatory publishing”. Jednak w przeciwieństwie do wielu wydawnictw uważanych za drapieżne, MDPI posiada indeksację w renomowanych bazach danych takich jak Web of Science, Scopus, DOAJ, a wiele jego czasopism ma nadany Impact Factor, co znacząco odróżnia je od podejrzanych inicjatyw wydawniczych.

W odpowiedzi na krytykę, MDPI podejmuje działania mające na celu poprawę transparentności i jakości – w tym prowadzenie publicznych recenzji (open peer review) w niektórych tytułach, udostępnianie metadanych procesu redakcyjnego oraz systematyczne audyty jakości. Wydawnictwo deklaruje, że jego priorytetem jest etyka wydawnicza, otwartość i wspieranie naukowej rzetelności.

MDPI w krajobrazie globalnego publikowania naukowego

W dobie cyfryzacji i gwałtownego wzrostu znaczenia otwartego dostępu, MDPI wyróżnia się jako jedno z pionierskich wydawnictw, które zbudowało model biznesowy oparty całkowicie na dostępności treści online i bezpłatnej konsumpcji wiedzy naukowej. Zgodnie z ideą Plan S – inicjatywy popieranej przez wiele agencji finansujących badania w Europie – publikacje naukowe powinny być natychmiast dostępne dla wszystkich. MDPI spełnia te wymagania w pełni, co czyni go istotnym graczem na rynku naukowym.

MDPI często współpracuje z uniwersytetami i organizacjami naukowymi w ramach specjalnych numerów tematycznych (Special Issues), które są redagowane przez gościnnych redaktorów i stanowią ważne forum dla aktualnych dyskusji naukowych. Wydawnictwo organizuje również własne konferencje naukowe oraz prowadzi platformy blogowe i informacyjne dla badaczy.

Coraz więcej naukowców wybiera MDPI jako platformę publikacji ze względu na szeroki zasięg, widoczność artykułów i możliwość szybkiego dzielenia się wynikami badań. Istotne jest także to, że wszystkie publikacje są licencjonowane zgodnie z Creative Commons (zwykle CC-BY), co pozwala na ich swobodne kopiowanie, udostępnianie i przetwarzanie z zachowaniem autorstwa.

Przyszłość MDPI i nauki otwartego dostępu

MDPI jako instytucja reprezentuje nie tylko dynamiczny rozwój wydawnictw open access, ale także zmieniający się paradygmat komunikacji naukowej. Model oparty na szybkim dostępie do wiedzy, wysokiej dostępności i dużym zasięgu globalnym przyciąga rosnącą liczbę badaczy. Choć kontrowersje wokół standardów redakcyjnych i opłat publikacyjnych są nadal przedmiotem debat, nie sposób pominąć roli, jaką MDPI odgrywa w kształtowaniu nowej rzeczywistości akademickiej.

W miarę jak świat nauki coraz bardziej przemieszcza się do sfery cyfrowej, a modele otwartego dostępu stają się dominujące, MDPI będzie najprawdopodobniej kontynuować swoją ekspansję. Wydawnictwo to już teraz stanowi istotny punkt odniesienia dla globalnej społeczności naukowej, a jego wpływ będzie rósł wraz z rosnącą potrzebą transparentności, szybkości i dostępności wyników badań.